GÀ ÁC TIỀM THUỐC BẮC
Món canh gà ác tiềm thuốc bắc là một món ăn quen thuộc với chúng ta. Ai cũng được nghe nói ăn món này bổ lắm nhưng nếu hỏi kĩ là bổ cái gì, bổ như thế nào thì hầu như chỉ nhận được câu trả lời chung chung là bổ máu, tăng sức khỏe.
Nhân đây Duy tôi xin mạn phép phân tích dược tính từng vị thuốc trong món canh bổ dưỡng này để mọi người hiểu rõ và áp dụng tẩm bổ cho người bệnh chứ không thôi cứ thấy người mệt mệt lại đi nấu, mua canh gà ác tiềm thuốc bắc thì có lúc lại nguy hại. Phần kiêng kỵ này tôi sẽ trình bày sau để mọi người nắm rõ.
Đây là công thức nguyên bản của món canh gà ác tiềm thuốc bắc:
Sâm hoa kỳ 8g
Bắc hoàng kỳ 20g
Đương quy 12g
Xuyên khung 6g
Bạch chỉ 8g
Đỗ trọng 12g
Thục địa 16g
Hoài sơn bắc 12g
Ngọc trúc 12g
Kỉ tử 6g
Nhãn nhục 6g
Táo tàu 5 trái
Gừng tươi 3 lát
Phân tích dược tính:
1. SÂM HOA KÌ
Sâm hoa kì cũng là nhân sâm thuộc nhóm bổ khí nhưng khác với Sâm Hàn quốc ở chỗ không mãnnh liệt và nóng táo mà bình hòa ôn bổ, chính vì tính bình nên được chọn làm món canh ăn mỗi tuần để không bị nóng như khi dùng Sâm Hàn quốc.
Là vị thuốc vi quân chủ dược (vị thuốc chính yếu) trong bài thuốc, có tác dụng bổ nguyên khí, kiện tỳ (mạnh tiêu hóa), ích vị ( bổ dạ dày), nâng cao khí lực cho cơ thể, thúc đẩy quá trình hấp thu dinh dưỡng trong đường tiêu hóa, tăng quá trình trao đổi chất cho cơ thể, từ đó có tác dụng bổ tổng trạng.
Tuy nhiên vị thuốc này tương đối mắc, nên ngoài thị trường thường thay thế Đảng Sâm với lượng gấp đôi, nhưng chắc chắn xét về công dụng bổ tổng trạng thì không bằng. Xin nói thêm là ngoài họ Nhân Sâm ra thì các loại dược liệu khác có tên sâm như Đảng Sâm, Lộ Sâm, Đan Sâm, Sa Sâm, Sâm Đất, Sâm Cuốn Chiếu, Sâm Cau… đều không có tác dụng bổ “Nguyên khí”. Đây chính là điểm mấu chốt tại sao Nhân Sâm lại đứng đầu trong các vị thuốc bổ.
2. BẮC HOÀNG KỲ:
Công dụng:
Là vị thuốc bổ khí đứng đầu trong nhóm thuốc bổ trong Đông y, vị ngọt hơi ôn ( hơi nóng),có tác dụng bổ khí thăng dương(trị sa nội tạng), ích vệ cố biểu (tăng khả năng chống chọi với ngoại cảm tà khí), tác dụng chính là tăng cường khả năng miễn dịch, thúc đẩy quá trình chuyển hóa trong cơ thể, làm mạnh các nhóm cơ nâng nên trị sa tử cung, sa dạ dày, trĩ rất tốt, ngoài ra còn có tác dụng hạ áp, trị lở loét.
Ngoài thị trường thường dùng vị Hoàng kỳ (không có chữ Bắc) nhỏ hơn, nhưng chất lượng không bằng.Nếu đã mua nguyên liệu nấu gà ác tiềm nên chọn Bắc Hoàng Kỳ để có tác dụng bồi bổ tốt nhất.
3.ĐƯƠNG QUY
Đương quy là vị thuốc được dùng để bổ máu nhiều nhất trong Đông y, là vị thuốc bổ tốt nhất cho phụ nữ, vị đắng cay, mùi hăng, mùi của Đương quy làm nhiều người không dùng được canh gà ác tiềm thuốc bắc, nên nếu muốn nấu canh gà tiềm cho dễ ăn thì dùng lượng ít.
Tác dụng của Đương qui là bổ huyết, hoạt huyết (giúp máu lưu thông tốt hơn), chỉ huyết (cầm máu), là vị thuốc chủ dược để bổ huyết điều kinh cho phụ nữ, trị ứ huyết bầm dập, giảm đau sau phẫu thuật, cải thiện tuần hoàn não, tăng hồng cầu, giảm loét dạ dày…
Trong phạm vi bài canh bổ này thì Đương quy đóng vai trò bổ máu, tăng nhanh phục hồi hồng cầu sau phẫu thuật hay các bệnh làm giảm hồng cầu khác như ung thư, nhiễm sán, suy dinh dưỡng…. Lưu ý là phải xài Đương quy loại tốt, thường thì nguyên củ rồi cắt ra, tránh trường hợp mua dạng lát ép mỏng sẵn, nhìn to, đẹp nhưng thực chất tác dụng không bằng và thậm chí đã bị chiết xuất.
4. THỤC ĐỊA
Thục địa là vị thuốc dùng để bổ thận rất được các vị Lương y tin dùng, nó có vị ngọt đắng, có tác dụng bổ thận âm, dưỡng tinh, ích tủy, có tác dụng ức chế miễn dịch kiểu corticoid nhưng không làm teo vỏ thượng thận ( kiểu kháng viêm giảm đau không gây tác dụng phụ như thuốc tây). Trên lâm sàng thường được dùng trị bệnh huyết hư (thiếu máu), kinh nguyệt không đều, trị các chứng thận âm hư như đau lưng, mỏi gối, ù tai, nóng trong xương, tóc bạc, da khô nhợt nhạt.
Vị Thục địa dùng trong món canh bổ gà ác tiềm thuốc bắc nhằm phối hợp với các vị thuốc bổ khí huyết khác giúp cơ thể bệnh nhân mau chóng phục hồi, bổ máu và tăng sức. Tuy nhiên theo phương pháp bào chế của Đông y, củ Sinh địa phải được tẩm rượu, thêm Sa nhân, Trần bì, Gừng “cửu chưng, chửu sái” (chưng và phơi 9 lần) thì mới cho ra Thục địa. Ngoài thị trường, để tăng lợi nhuận, người bán thường chỉ chưng có 1 lần đem phơi rồi bán luôn dẫn đến tình trạng có cái hình mà không có công dụng bồi bổ và còn làm tiêu chảy nữa.
5. HOÀI SƠN BẮC:
Hoài sơn bắc có vị ngọt, tính bình, có công dụng ích khí dưỡng âm, bổ tỳ phế thận. Là vị thuốc bổ cho tiêu hóa rất tốt vì có hàm lượng dinh dưỡng rất cao, có tác dụng kích thích tiêu hóa nên dùng cho người bệnh, kém ăn, trẻ em suy dinh dưỡng, bệnh nhân tiểu đường rất tốt. Vị thuốc này thường được chọn nấu gà ác tiềm thuốc bắc vì ăn luôn xác được và ăn rất ngon.
Tuy nhiên Hoài sơn bắc lại là vị thuốc bị làm giả nhiều nhất trên thị trường, thường người ta lấy khoai mì làm giả lấy tên là Hoài sơn nam, Hoài nam. Hoặc có thuốc thật đi chăng nữa cũng là thuốc loại 2, loại 3 vì có vị chua và không có tác dụng kích thích tiêu hóa giúp ăn ngon. Khi mua nên chọn loại tốt, phiến nhỏ, màu trắng sáng và cạo vào thấy ít bột (nhiều bột là khoai mì).
Tới đây ta có thể kết luận món canh bổ gà ác tiềm thuốc bắc sẽ không bổ nếu các vị thuốc bổ như Sâm hoa kỳ, Bắc hoàng kỳ, Đương quy, Thục địa, Hoài sơn không phải là những dược liệu thật và loại tốt. Phần phân tích dược tính các vị thuốc còn lại và công dụng chính của món canh bổ này cũng như việc kiêng kị khi sử dụng Duy tôi xin phép được giới thiệu trong phần 2.
Mọi thắc mắc và tư vấn xin liên hệ
Lương y Phạm Anh Duy – phòng khám Tâm Y Đường
Published by